Odpowiedzialność, jaką ponosi przewoźnik drogowy za skradziony ładunek uzależniona jest od tego, w jakim miejscu odbywał się postój, na którym doszło do kradzieży. Jeżeli kierowca wybierze parking bezpieczny, to może ograniczyć, a nawet wyłączyć odpowiedzialność swojej firmy za skradziony towar. Jeżeli jednak miejsce postoju nie będzie spełniało podstawowych warunków bezpieczeństwa, to przewoźnika może czekać nawet podwójna kara. Po pierwsze będzie zobowiązany do zapłaty pełnego odszkodowania, bo nie zadziała ograniczenie odpowiedzialności do 8,33 SDR za kilogram ładunku. Po drugie, to pełne odszkodowanie przewoźnik będzie musiał zapłacić z własnej kieszeni, bo nie na wszystkie parkingi objęte są ochroną polisy OCP. A zatem wybór bezpiecznego parkingu znacznie ogranicza ryzyko wystąpienia dużych i niepotrzebnych strat. To właśnie dlatego każdy właściciel firmy transportowej musi wiedzieć, w jaki sposób wybrać bezpieczny parking dla swoich pojazdów.
Co rozumiemy pod pojęciem bezpieczny parking dla przewoźnika?
Jeżeli zapytamy laika, co oznacza dla niego zwrot bezpieczny parking, to odpowie nam bez namysłu, że to taki parking, na którym nie dochodzi do kradzieży. I taka osoba niezapoznana z branżą transportową będzie miała rację, bo ona będzie miała na myśli kradzież pojazdu. Natomiast osoba obeznana w transporcie pewnie już dawno temu straciła wszelkie złudzenia, że istnieją parkingi, na których nie dochodzi do kradzieży ładunku. Nawet na parkingach strzeżonych rozkradany jest przewożony towar, jeżeli jest on odpowiednio dużo wart. Skoro na wszystkich parkingach kradną, to o jakich parkingach możemy powiedzieć, że są bezpieczne dla przewoźnika drogowego?
Bezpieczny parking dla przewoźnika drogowego, to takie miejsce postoju, które spełnia wymogi bezpieczeństwa zapisane zarówno w ogólnych warunkach ubezpieczenia OCP, jak i w warunkach umowy zlecenia transportowego. Taki parking nie daje 100% gwarancji braku kradzieży ładunku podczas postoju, ale ogranicza odpowiedzialność przewoźnika za ładunek do wartości 8,33 SDR-a za kilogram. Ponadto bezpieczny parking daje pewność firmie transportowej, że ubezpieczyciel wypłaci odszkodowanie za skradziony ładunek. W tym artykule w powyższym znaczeniu będę używał pojęcia bezpieczny parking.
Wybór parkingu – jako element polityki zarządzania ryzykiem w firmie transportowej
Ryzyko kradzieży przewożonego ładunku stanowi jeden z najbardziej niebezpiecznych elementów działalności każdego przewoźnika. Utrata ładunku o dużej wartości np. elektroniki, to powód upadku wielu dobrze działających firm transportowych. Stosując odpowiednią politykę zarządzania ryzykiem można znacznie ograniczyć odpowiedzialność za utracony towar. W zależności od specyfiki działalności danego przewoźnika tj. od rodzaju wykonywanych tras, a przede wszystkim od wartości przewożonego ładunku można wprowadzić rozwiązania, które będą utrudniały kradzież ładunku. Do takich rozwiązań należą między innymi: zasada postojów na parkingach strzeżonych, wyposażenie naczep w specjalne systemy antykradzieżowe, stosowanie podwójnych obsad kierowców itp.
W praktyce najbardziej skuteczną dla firm transportowych metodą ograniczenia start spowodowanych kradzieżą ładunku stała się polityka stosowania postojów tylko na parkingach spełniających wymogi ubezpieczenia OCP. Zakłady ubezpieczeń oszacowały ryzyko kradzieży ładunków i doszły do wniosku, że na parkingach spełniających odpowiednie wymogi bezpieczeństwa są w stanie zagwarantować przewoźnikom ochronę za cenę relatywnie niewygórowanej składki. Doszło, zatem do swego rodzaju konsensusu. Zakłady ubezpieczeń wyznaczają przewoźnikom w polisach OCP, na jakich parkingach mogą parkować swoje pojazdy, a firmy transportowe za tę ochronę płacą dużo mniej niż wynoszą koszty parkowania na parkingach strzeżonych.
Wydawałoby się zatem, że problem właśnie został rozwiązany. Bezpieczny parking to taki, który spełnia wymogi zapisane w ubezpieczeniu OCP, bo wystarczy zaparkować na takim parkingu, a ubezpieczyciel wypłaci odszkodowanie za wartość skradzionego ładunku. Niestety dla właścicieli firm transportowych ich sytuacja prawna jest o wiele bardziej skomplikowana. Nie zawsze przecież na naszej trasie będzie występował parking spełniający wymogi polisy OCP. Ponadto, w zapisach zlecenia transportowego mogą być wymogi o wiele surowsze, co do zabezpieczeń posiadanych przez miejsca postojów, od wymogów polisy OCP np. obowiązek postoju tylko na parkingu strzeżonym.
Wymogi ubezpieczenia OCP dla parkingów objętych ochroną ubezpieczeniową
Każdy zakład ubezpieczeń stosuje inny zakres ochrony dla szkód powstałych podczas postoju pojazdu. Obecnie na rynku występuje wiele ofert ubezpieczenia OCP, co daje możliwości dostosowania zakresu ochrony do specyfiki działalności danego przewoźnika. Jednak nie ma się co łudzić, że wynegocjujemy zapisy polisy OCP zupełnie znoszące wymogi bezpieczeństwa dla miejsc postojowych. Jest to oczywiście spowodowane dużym ryzykiem wystąpienia kradzieży ładunku. Dlatego zakłady ubezpieczeń, choć różnią się swoją ofertą ubezpieczenia OCP, to w przypadku udzielenia ochrony za szkody powstałe na miejscach postojowych stosują podobne ograniczenia w owu.
Jak trudno jest wychwycić wszystkie zapisy ograniczające odpowiedzialność ubezpieczyciela przedstawię na przykładzie ogólnych warunków ubezpieczenia OCP (owu) naszego największego ubezpieczyciela tj. PZU (owu nr UZ/215/2018 z dnia 6 lipca 2018r.)
PZU stosuje nawet poczwórne zabezpieczenie swojej odpowiedzialności za szkody powstałe na parkingach stawiając przed przewoźnikiem szereg wymagań:
- PZU, o ile nie został zakres ochrony rozszerzony przez odpowiednią klauzulę, nie odpowiada za szkody powstałe podczas postoju środka transportowego poza parkingami strzeżonymi, z wyjątkiem sytuacji, gdy postój wynika ze zdarzeń losowych takich jak: awaria środka transportu, konieczność udzielenia pomocy ofiarom wypadku, wykonywania formalności celnych, kontroli drogowej itd. A zatem jeżeli nie zorientujemy się, że musimy wykupić odpowiednią klauzulę – w przypadku PZU jest to klauzula nr 7, to poza parkingami strzeżonymi nie mamy żadnej ochrony podczas zwykłego postoju zestawu transportowego.
Klauzula nr 7 – rozszerza odpowiedzialność PZU za kradzież ładunku podczas postoju poza parkingami strzeżonymi, ale pod warunkiem, że: - Postój poza parkingiem strzeżonym jest niemożliwy, a zapisy warunków zlecenia transportowego, lub umowy transportowej nie zastrzegają obowiązku parkowania na parkingach strzeżonych.
- Postój poza parkingiem strzeżonym wynika z przepisów o czasie pracy kierowcy, tankowania paliwa, spożywania posiłku, braku możliwości przekazania ładunku odbiorcy w skutek dotarcia na miejsce rozładunku poza godzinami pracy odbiorcy.
- Postój poza parkingiem strzeżonym odbywa się w miejscu, które spełnia następujące wymogi: jest w obrębie stacji paliw, hotelu, motelu, baru, restauracji – miejsca te muszą być oświetlone w porze nocnej i muszą być czynne w czasie postoju środka transportu.
Jak wynika z powyższego dopiero po wykupieniu specjalnej klauzuli przewoźnik objęty jest ochroną ubezpieczeniową za szkody powstałe podczas postoju poza parkingami strzeżonymi. Jednak żeby klauzula ta zadziałała muszą być łącznie spełnione dodatkowe wymogi przedstawione w punktach 2, 3 i 4.
To nie koniec, Klauzula nr 7 stanowi, że odpowiedzialność zakładu ubezpieczeń za kradzież ładunku może być wyłączona innymi postanowieniami owu. Np. mimo, że spełniliśmy wszystkie powyższe wymagania do kradzieży ładunku doszło w ocenie ubezpieczyciela na skutek rażącego niedbalstwa kierowcy. Zgodnie z § 6 pkt 1 ust. 2 PZU nie odpowiada za szkody powstałe w skutek rażącego niedbalstwa.
Z powyższych zapisów widać, że spełnienie przez przewoźnika wszystkich wymogów ubezpieczyciela nie jest takie proste. Dlatego w interesie każdej firmy transportowej jest, aby zapisy polisy OCP dotyczące miejsca postoju środka transportowego były jak najbardziej szeroko zdefiniowane np. bez problemu można już znaleźć w ofercie ubezpieczycieli zapis, że ochroną ubezpieczeniową są objęte parkingi znajdujące się bezpośrednio przy drodze krajowej, autostradzie lub drodze ekspresowej. Przy takich zapisach polisy nie musimy szukać parkingów przy całodobowej stacji paliw, czy barze. Należy zatem negocjować z ubezpieczycielem zakres ochrony klauzuli parkingowej, co oczywiście będzie się wiązało z obowiązkiem zapłaty wyższej składki, ale warto zapłacić więcej za skuteczną ochronę, niż mniej za pustą polisę.
Obowiązek postoju na parkingu strzeżonym zapisany w zleceniu transportowym
W przypadku transportu ładunków o dużej wartości jedną z metod zabezpieczenia się nadawcy ładunku jest wpis do zlecenia transportowego obowiązku postoju zestawu transportowego na parkingach strzeżonych. Jeżeli przewoźnik przyjmie takie zlecenie, to musi tak zaplanować trasę przejazdu środka transportu, aby wszystkie postoje odbywały się na parkingach strzeżonych. Dlatego też wysokość frachtu powinna uwzględniać dodatkowy koszt, jaki musi ponieść firma transportowa w postaci opłat za postój na tego rodzaju parkingach. Niestety niejednokrotnie spotykałem się z sytuacją, w której przewoźnik połaszczył się na „super zlecenie” nie doczytawszy do końca jego zapisów. Gdy na załadunku okazuje się, że zlecenie zawiera obowiązek parkowania na parkingach strzeżonych właściciele firm transportowych raczej decydują się parkować na zwykłych parkingach i ryzykować, niż korygować zlecenie i doliczać opłatę za parkingi strzeżone do kosztów transportu. To właśnie przez taką politykę upadają firmy transportowe. Postój środka transportowego na parkingu, który nie jest strzeżony podczas realizacji zlecenia z obowiązkiem parkowania na parkingach strzeżonych oznacza, że w przypadku kradzieży ładunku po stronie przewoźnika występuje rażące niedbalstwo. Więcej na ten temat znajdziesz w dalszej części artykułu.
Dodatkowo należy zapoznać się z definicją parkingu strzeżonego zawartą w zleceniu. Często warunkiem uznania danego miejsca postojowego za parking strzeżony jest wymóg jego całodobowego dozoru przez stróża/osobę dozorującą.
W praktyce można spotkać parkingi, które oznaczone są jako strzeżone, bo mają ogrodzenie, a wjazd i wyjazd odbywa się za pobraniem paragonu. Jednak nadzór sprawowany jest przez system monitoringu, a nie przez osobę dozorującą. W takim przypadku, mimo że parking ma w nazwie słowo „strzeżony”, to zgodnie z wymogami zlecenia transportowego strzeżonym nie jest. Należy w tym miejscu zwrócić uwagę na fakt, że podobne rozbieżności mogą wystąpić również w przypadku definicji parkingu strzeżonego zawartej w polisie OCP.
Wybór parkingu, a rażące niedbalstwo
Tak jak to zaznaczyłem na wstępie wybór bezpiecznego parkingu sprawia, że:
- Korzystamy z dobrodziejstwa art. 23 par. 3 Konwencji CMR.
- Korzystamy z ochrony ubezpieczeniowej polisy OCP.
Ad. 1. Jeżeli do kradzieży ładunku dojdzie w trakcie postoju na parkingu niespełniającym podstawowych warunków bezpieczeństwa, to przewoźnik naraża się na rzut wystąpienia po jego stronie rażącego niedbalstwa. A to już jest sytuacja bardzo niebezpieczna dla każdej firmy transportowej, ponieważ na podstawie art. 29 Konwencji CMR wyłącza zastosowanie art. 23 par. 3 tej Konwencji. To zaś oznacza, że w przypadku złego wyboru miejsca postojowego firma transportowa zamiast odpowiadać za skradziony ładunek do wysokości 8,33 SDR będzie zobowiązana zapłacić pełną kwotę odszkodowania. Więcej na ten temat znajdziesz w artykule – Czy 8,33 SDR jest granicą odpowiedzialności?.
Ad. 2. Ponadto, jeżeli mimo obowiązku zapisanego w zleceniu transportowym o konieczności postoju na parkingach strzeżonych zaparkujemy na parkingu, który nie będzie spełniał tego warunku to narazimy się na zarzut rażącego niedbalstwa. W takim przypadku otrzymamy od ubezpieczyciela odmowę wypłaty odszkodowania za skradziony ładunek, jeżeli owu wyłączają odpowiedzialność ubezpieczyciela za szkody powstałe w skutek rażącego niedbalstwa. Jakie zapisy powinna mieć polisa OCP by uniknąć takiej sytuacji zobacz w artykule – Co musi zawierać polisa OCP.
Uwaga. Jeżeli w zleceniu transportowym wpisany jest obowiązek postoju na parkingach strzeżonych, to w przypadku kradzieży ładunku poza parkingiem strzeżonym ubezpieczyciel odmówi wypłaty odszkodowania za ten ładunek nawet, jeżeli do kradzieży dojdzie na parkingu spełniającym warunki polisy OCP. Podstawą odmowy w takim stanie faktycznym będzie właśnie rażące niedbalstwo po stronie przewoźnika/ubezpieczonego. Np. w polisie OCP mamy zapis, że ochroną ubezpieczeniową objęte są parkingi znajdujące się przy całodobowej stacji paliw. Gdy do kradzieży dojdzie na takim parkingu, to mimo że spełnia on wymogi polisy, nadal pozostaje niezgodny z warunkiem zapisanym w zleceniu o obowiązku parkowania na parkingu strzeżonym. Na tej podstawie zakład ubezpieczeń stwierdzi rażące niedbalstwo i odmówi szkodę – chyba, że nasza polisa OCP została rozszerzona o odpowiednia klauzulę.
Wybieramy bezpieczny parking dla naszej floty
Podsumowując powyższe wywody należy stwierdzić, że firmy transportowe mogą ryzyka związane z kradzieżą ładunków skutecznie ograniczyć wybierając na miejsce postoju bezpieczny parking. To czy dany parking jest bezpieczny dla danego przewoźnika zależy od jego indywidualnej polityki zarządzania ryzykiem w tej firmie. W szczególności od tego, jakie wymogi, co do miejsc postoju przewiduje polisa OCP oraz od tego, jakiego rodzaju zleceń transportowych się podejmuje. W praktyce zdecydowana większość zleceń transportowych nie zawiera wpisu o obowiązkowym postoju środka transportowego na parkingach strzeżonych. Oznacza to, że w zdecydowanej większości transportów bezpiecznym parkingiem dla naszej floty pojazdów będą parkingi spełniające wymogi określone w naszej polisie OCP. Jeżeli wynegocjujemy szeroką definicję parkingu objętego ochroną ubezpieczeniową, to może okazać się tak, że dla naszej floty każdy parking znajdujący się np. przy autostradzie lub drodze krajowej jest parkingiem bezpiecznym.
Jeżeli macie wątpliwości, co do jakości zapisów waszej polisy OCP lub zechcecie by profesjonalista przygotował dla was politykę zarządzania ryzykiem, możecie poprosić nas o pomoc. Dostosujemy zakres ochrony ubezpieczeniowej do specyfiki waszej firmy tak, aby poszukiwania bezpiecznego parkingu nie ograniczały waszej działalności.
